هگزان – کاربردهای هگزان
هگزان چیست؟
هگزان یک هیدروکربن متشکل از شش اتم کربن بدون شاخه با فرمول مولکولی C6H14 است. اصطلاح Hexane میتواند به هر یک از پنج ایزومر ساختاری با این فرمول یا مخلوطی از آنها اشاره کند. این ماده یک مولکول غیرقطبی است؛ یعنی برهمکنشهای بین مولکولی ضعیفی بین مولکولهای این ماده در حالت مایع خالص رخ میدهد.
این نوع هیدروکربن جزء مهمی از بنزین است. همچنین یک ماده شیمیایی سمی بسیار فرار و قابل اشتعال است و یکی از محصولات جانبی نفت خام به شمار میرود. ایزومرهای هگزان معمولاً بهعنوان حلال آلی مورداستفاده قرار میگیرند؛ زیرا بسیار غیرقطبی هستند.
ویژگی های فیزیکی و شیمیایی Hexane
Hexane |
C6H14 |
بو | شبیه به بوی گازوئیل |
ظاهر | مایع بیرنگ و بسیار فرار |
چگالی | 655 کیلوگرم بر مترمکعب |
وزن مولکولی | 86.18 گرم بر مول |
نقطهجوش | 68.5 تا 69.1 درجه سانتیگراد |
نقطه ذوب | 96- تا 94- درجه سانتیگراد |
فرمول شیمیایی | CH3(CH2)4CH3 |
هگزان نرمال
هگزان نرمال از مشتقات نفت خام است در نتیجه بهآسانی تحت واکنشهای احتراق قرار میگیرد و از سوختن آن مولکولهای دیاکسیدکربن و آب تشکیل میشود.
2C6H14 + 19O2 → 12CO2 + 14H2O
hexane ممکن است به نور و در معرض گرما بودن برای مدت طولانی حساس باشد. این ترکیب میتواند بهشدت با مواد اکسیدکننده واکنش نشان دهد که از جمله آنها میتوان به کلر مایع، O2 غلیظ، هیپوکلریت سدیم و هیپوکلریت کلسیم اشاره کرد. همچنین Hexane با تترا اکسید دی نیتروژن ناسازگار است و به برخی از اشکال پلاستیک، لاستیک و پوششها آسیب وارد میکند.
تأثیر هگزان بر سلامتی
این نوع هیدروکربن یکی از اجزا بنزین است و تأثیر زیادی بهعنوان آلاینده محیطزیست دارد. همچنین Hexane یک ماده چربیزداست در نتیجه تماس طولانیمدت آن با پوست باعث ایجاد عارضه درماتیت میشود. سمیت حاد Hexane نسبتاً کم است. استنشاق n- هگزان یا هگزان n با غلظت ppm5000 فقط به مدت 10 دقیقه میتواند باعث ایجاد سرگیجه مشخص شود.
قرارگرفتن مزمن شغلی در معرض سطوح بالای n- هگزان یا هگزان نرمال برای کارگران کارخانهها در صنایع مختلف میتواند باعث ایجاد اختلالات عصبی گردد. استنشاق Hexane باعث ایجاد سرفه، تحریک دستگاه تنفسی، حالت تهوع، سردرد و آریتمی قلبی میشود.
کاربردهای هگزان
هگزان در صنایع مختلفی کاربرد دارد. این ترکیب شیمیایی مانند بنزین، بسیار فرار است و خطر انفجار دارد. Hexane در تولید پوشاک، کالاهای چرمی و انواع چسب استفاده میشود. همچنین برای استخراج روغن پختوپز از دانههایی مانند کانولا یا سویا و در چربیزدایی انواع محصولات و در صنعت نساجی نیز استفاده میشود. همچنین به دلیل خاصیت چربیزدایی که دارد در فرمولاسیون برخی از پاککنندهها نیز استفاده میشود.
هگزان یکی از حلالهای آلی به شمار میرود. اما همانطور که قبلاً هم اشاره شد هگزان یک حلال کاملاً غیرقطبی است در نتیجه اگر بخواهید یک ترکیب غیرقطبی را حل کنید، این ماده یک حلال قوی است. اما، اگر میخواهید از Hexane برای حل کردن یک ترکیب قطبی استفاده کنید، موفق نخواهید شد.
برای ترکیبات قطبی، آب گزینه بهتری نسبت به Hexane خواهد بود، زیرا آب قطبی است و میتواند راحتتر با ترکیبات قطبی برهمکنش کند. اگر هگزان را به آب اضافه کنیم، Hexane بدون اختلاط ظاهری در بالای آب شناور میماند. ازآنجاییکه حلال هگزان را نمیتوان بهراحتی پروتونزدایی کرد، میتوان از آن در آزمایشگاه برای واکنشهایی که شامل بازهای قویتر هستند، استفاده کرد.
- یکی از رایجترین حلالهای مورداستفاده در واکنشهای مصنوعی با استفاده از لیپازها به شمار میرود.
- در تولید بیودیزل استفاده میشود.
- Hexane در گریدهای تجاری بهعنوان حلال برای لاک، جوهر و چسب استفاده میشود.
- از دهه 1940 بهعنوان حلال برای استخراج روغن دانههای گیاهی و سایر روغنهای غیرنفتی استفاده میشود.
- در محصولات چرمی و فرمولاسیون چسب کفش کاربرد دارد.
- Hexane در استخراج آلایندههای روغن و گریس از خاک و آب استفاده میشود.
- در کروماتوگرافی بهعنوان یک حلال غیرقطبی کاربرد دارد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.