شرکت دکتر کمیکال تامین کننده انواع مواد شیمیایی ضدخوردگی، ضدرسوب و دیسپرسنت (Dispersant) موردنیاز صنعت نفت و گاز (خرید مواد شیمیایی نفت و گاز) کشور میباشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه خرید و فروش مواد شیمیایی و قیمت با کارشناسان بخش فروش در تماس باشید.
دیسپرس کننده چیست؟
دیسپرس کننده روغن، مخلوط شیمیایی از مواد فعال سطحی است که به منظور تسریع و بهبود جداسازی ذرات و جلوگیری از تجمیع آن‌ها با یکدیگر به کلوئید افزوده می‌شود. نشت نفت یک تهدید مهم برای محیط زیست دریایی است. از آنجایی که چگالی روغن کمتر از آب است، روغن روی سطح آب شناور می‌شود و به پرندگان دریایی و ماهی‌ها آسیب می‌رساند. هم زدن طبیعی آب باعث می‌شود تا روغنی که در لایه بالایی سطح آب ریخته می‌شود، به زیر ستون آب برود. اما با این فرآیند طبیعی زمان زیادی می‌برد تا روغن به طور کامل از سطح پاک شود. در نتیجه برای سرعت بخشیدن به این فرآیند از دیسپرس کننده‌های روغن استفاده می‌شود.
دیسپرسنت نفتی
در سال‌هاي اخیر مطالعات زیادي بر روي حذف آلودگی‌هاي نفتی از روي آب دریا انجام شده است. روش‌هاي پاک‌سازي لکه نفتی از سطح آب دریا معمولا به 3 دسته عمده تقسیم می‌شوند.
دسته اول روش‌هاي فیزیکی است که شامل جاذب‌ها، بوم‌ها، اسکیمرها می‌شود. دسته دوم روش‌هاي شیمیایی که شامل مواد پراکنده‌ساز، سوزاندن در محل و استفاده از مواد جامدکننده است و دسته سوم شامل روش‌هاي بیولوژیکی و تجزیه زیستی است.
همانطور که گفته شد یکی از روش‌هاي مقابله با آلودگی نفتی در دریا و جلوگیري از آلوده شدن محیط زیست دریایی، استفاده از مواد شیمیایی پخش کننده یا پراکنده ساز (دیسپرسنت) نفت به منظور جلوگیري از پراکندگی آلودگی‌هاي نفتی است.
این مواد، تشکیل قطرات کوچک نفت پراکنده شده در لایه بالایی ستون آب را تسریع می‌کنند و در نتیجه عملیات اکسیداسیون و تبخیر هیدروکربن‌هاي فرار و تجزیه میکروبیولوژیکی تسریع گردیده و خسارت‌ها و زیان‌هاي ناشی از نشت نفت کاهش می‌یابد. از این مواد براي پراکندگی و از بین بردن لکه‌هاي نفتی به خصوص هنگامی که به کارگیري تجهیزات مقابله با آلودگی امکان پذیر نباشد استفاده می‌شود.
هنگامی که پخش کننده‌ها بر لکه نفتی اسپري می‌شوند جاذب‌هاي سطحی در پخش کننده‌ها به نفت نفوذ می‌کند. این جاذب‌ها موجب شکست لکه نفتی شده و حالت امولسیونی از نفت و آب را به وجود آورده و به سمت محل تلاقی آب و نفت جهت‌گیري می‌نمایند. این امر موجب اعمال نیرویی می‌گردد که از مخلوط شدن راحت نفت و آب جلوگیري کرده و نیروي چسبندگی بین این دو را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
این عمل از طریق سورفاکتانت‌هاي موجود در پراکنده‌سازها صورت می‌گیرد که در واقع این ماده مانند یک رابط عمل کرده و به دلیل خاصیت دو قطبی بودن این مواد، کشش سطحی آب به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. سر قطبی آن به آب و سر غیرقطبی آن به چربی نفت متصل شده و به همین دلیل قطرات نفتی کوچک به راحتی تشکیل می‌شوند.
هدف اصلی دیسپرسنت نفت سرکوب اثر نشت نفت از طریق کاهش مقدار نفتی است که توسط امواج آب به ساحل می‌آید و با تبدیل روغن ریخته شده به ذرات و قطرات کوچک به طوری که این قطرات در زیر ستون آب پراکنده شوند.
دیسپرسنت نفتی
اما دیسپرس کننده چگونه نشت نفتی را در سطح دریا از بین می برد؟
دیسپرسنت‌ها دو جزء اصلی دارند:
یک سورفکتانت و یک حلال. مولکول‌های سورفکتانت از یک بخش اولئوفیل (روغن دوست) و یک قسمت آبدوست تشکیل شده‌اند. حلال سورفکتانت را از طریق یک لکه روغن به سطح مشترک روغن/ آب منتقل و توزیع می‌کند، جایی که کشش سطحی را کاهش داده و اجازه می‌دهد تا قطرات کوچک روغن از لکه جدا شوند. اگرچه قطرات بزرگ‌تر ممکن است به سطح برگردند، اما بیشتر آن‌ها در حالت تعلیق باقی می‌مانند و توسط باکتری‌های طبیعی رقیق شده و تجزیه می‌شوند.
اما برای استفاده از dispersant محدودیت‌هایی وجود دارد. دیسپرس‌کننده‌ها تاثیر کمی روی روغن‌های بسیار چسبناک دارند، زیرا تمایل دارند قبل از نفوذ حلال، روغن را وارد آب کنند. آن‌ها همچنین برای برخورد با امولسیون‌های چسبناک (موس) یا روغن‌هایی که نقطه ریزش نزدیک یا بالاتر از دمای محیط دارند، مناسب نیستند. حتی روغن‌هایی که می‌توانند پراکنده شوند در ابتدا پس از مدتی (معمولاً چند ساعت تا چند روز) مقاوم می‌شوند، زیرا فرآیندهای هوازدگی روغن را چسبناک‌تر می‌کند.
در نتیجه ضروری است که اثربخشی دیسپرس کننده شیمیایی به طور مستمر کنترل شود و به محض اینکه دیگر موثر نباشد، استفاده از مواد پراکنده‌ساز متوقف شود. مشاهده بصری اثربخشی از یک کشتی یا سکوی هوایی کلیدی است. همچنین می‌توان کارایی را با استفاده از فلورمتری فرابنفش (UVF) و با سنجش غلظت روغن پراکنده‌ساز در ستون آب بررسی کرد.
ویژگی های دیسپرسانت
دیسپرسنت‌ها مایعاتی هستند که بر روي لکه نفتی در دریا به منظور پراکنده کردن نفت در ستون آبی پاشیده می‌شوند. بازده این روش به شرایط ویژه لکه نفت بستگی دارد.
از جمله مزایای استفاده از دیسپرسنت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیسپرس کننده را می‌توان در جریان قوی‌تر آب و در دریاهای مواج استفاده کرد
- همانطور که آب سطحی را این مخلوط شیمیایی جابه‌جا می‌کند، آلودگی پرندگان و حیوانات دریایی را نیز کاهش می‌دهد
- پراکنده ساز نفتی، انتقال نفت توسط باد به سواحل را متوقف می‌کند
- استفاده از پخش کننده یکی از سریع‌ترین روش‌های مبارزه با نشت نفت است و تشکیل امولسیون آب-نفت را متوقف می‌کند
- اگرچه استفاده از پخش کننده‌های شیمیایی چندان سازگار با محیط زیست نیست، زیرا این محصولات ممکن است سمی باشند، اما این روش نه تنها سریع‌ترین روش بلکه کارآمدترین روش برای تمیز کردن لکه‌های روغن هستند
ترکیبات شیمیایی دیسپرسنت
ترکیب شیمیایی دیسپرسنت
اساس ترکیبات شیمیایی پخش کننده‌ها، به گونه‌اي است که باعث افزایش پراکندگی به صورت طبیعی به همراه کاهش کشش سطحی بین مولکول‌هاي آب و نفت می‌گردند. حلال داخل dispersant، باعث کاهش گران روي سورفکتانت می‌گردد که خود، موجب سهولت در اسپري شدن مواد دیسپرسنت و همچنین، باعث نفود مواد سورفکتانت به داخل لکه‌هاي نفتی خواهد شد. مواد شیمیایی دیسپرسانت، داراي دو ترکیب اصلی سورفکتانت‌ها و حلال‌ها هستند.
سورفکتانت‌ها (عامل فعال در سطح) ترکیبات شیمیایی با مولکول‌هایی متشکل از دو بخش غیرمشابه “آب دوست” (هیدروفیلیک) و “نفت دوست” (اولئوفیلیک) می باشند. سورفاکتانت‌ها مانند یک “پل شیمیایی” بین مواد نفتی و آب عمل کرده و باعث می‌شوند این دو فاز به راحتی با یکدیگر مخلوط شوند.
هزاران سورفکتانت تکی وجود دارد که برخی از آن‌ها طبیعی می‌باشند (مانند سورفکتانت‌هاي طبیعی در شیر) و برخی ساخته دست بشر یا ترکیبی می‌باشند. برخی از سورفکتانت‌هاي ساده از جمله صابون به پاک کردن آلودگی، چربی و مواد چرب از پوست و سایر سطوح کمک می‌کند و باعث می‌شوند این مواد به راحتی از طریق شستشو به آب منتقل شوند. سورفکتانت‌هاي موجود در پراکنده کننده‌های لکه نفت بسیار پیچیده‌تر از یک صابون ساده می‌باشند.
حلال‌ها براي حل‌کردن سورفکتانت‌ها (برخی سورفکتانت ها جامد می‌باشند ) و کاهش چسبندگی (بسیاري از سورفکتانت‌ها مایعاتی با چسبندگی بالا می‌باشند) به کار می‌روند و باعث پاشیده‌شدن دیسپرسنت بر روی لکه نفتی می‌شوند. تمام dispersant، داراي حلال‌هاي مناسب هستند که خاصیت نفوذ آن‌ها به داخل لایه‌هاي مواد نفتی را موجب می‌شوند و مانند یک نیروي کمکی براي سورفکتانت عمل می‌کنند.
انواع سورفکتانت ها و حلال هاي مورد استفاده در دیسپرسنت ها
سورفکتانت‌ها و حلال‌هاي موجود در پخش کننده صرفاً براي استفاده در پراکنده‌سازی لکه‌های نفتی تولید نمی‌شوند. کمپانی‌هاي شیمیایی مختلف رنج وسیعی از سورفکتانت‌ها را براي فروش به کمپانی‌هاي سازنده dispersant، تولید می‌کنند. امکان استفاده از تمامی سورفکتانت‌هاي مورد استفاده در دیسپرسانت‌ها در سایر محصولات نیز وجود دارد.
انتخاب دو یا سه سورفکتانت مناسب از هزاران سورفکتانت موجود و سپس ترکیب آن‌ها با نسبت‌هاي مناسب براي رسیدن به تاثیر مطلوب، از مهارت‌هاي سازندگان دیسپرسانت‌ها میباشد . انتخاب حلال مناسب نیز اهمیت دارد. این مخلوط معمولاً براي استفاده در شرایط خاصی تولید می‌شوند، این شرایط را می‌توان با ترکیب سورف کتانت‌هاي متفاوت و حلال‌هاي موجود برآورده ساخت، بنابراین تمام پخش کننده‌ها داراي یک نوع سورفکتانت یا حلال یکسان نیستند. فرمول‌بندي تجاري موجود براي دیسپرسنت‌ها جزء اطلاعات اختصاصی سازندگان می‌باشند. این اطلاعات توسط سازنده‌ها در اختیار مراجع ملی که dispersant را براي فروش و استفاده تایید می‌کنند، قرار می‌گیرند، اما به صورت اسناد عمومی منتشر نمی‌شوند.
انواع دیسپرسنت ها
انواع دیسپرس کننده ها
این مخلوط شیمیایی با فرمولاسیون‌های مختلفی تولید می‌شود و اثربخشی آن بسته به نوع روغن مورد استفاده در فرمولاسیون، متفاوت است. پخش کننده‌ها بر اساس نسل و نوع آن‌ها طبقه‌بندی می‌شوند:
- اولین نسل dispersant، که در دهه 1960 معرفی شدند و مشابه پاک کننده‌های چربی‌زدای صنعتی با سمیت بالا بودند. دیسپرس‌کننده‌های نسل اول دیگر در نشت نفت استفاده نمی‌شوند.
- دیسپرس کننده‌های نسل دوم که پراکنده‌کننده‌های نوع I نیز نامیده می‌شوند، برای پراکنده سازی نشت نفت در دریا با اسپری کردن از طریق قایق طراحی شده‌اند. این نسل از پخش کننده‌ها حاوی یک حلال هیدروکربنی با محتوای آروماتیک کم یا غیرآروماتیک و معمولاً 15 تا 25 درصد سورفکتانت هستند. این نوع از پخش‌کننده‌ها باید بدون رقیق‌سازی استفاده شوند.
- پخش کننده‌های نسل سوم حاوی ترکیبی از دو یا چند سورفکتانت با گلیکول و حلال‌های تقطیر نفت سبک هستند. رایج‌ترین سورفکتانت‌های مورد استفاده در این نوع از دیسپرس کننده سورفکتانت غیر یونی و آنیونی هستند. غلظت سورفکتانت بین 25 تا 65 درصد است و بیشتر از محصولات نوع I است.
به طور کلی دو نوع دیسپرس کننده وجود دارد:
- دیسپرسنت معمولی
پخش کننده‌های معمولی مخلوطی از حلال‌های هیدروکربن های غیر آروماتیک هستند و بیشتر برای تمیز کردن خطوط ساحلی استفاده می‌شوند. این پخش کننده‌ها در زمان استفاده بدون رقیق‌سازی استفاده می‌شوند و دوز این نوع dispersant بین 30 تا 100 درصد / مقدار نشت نفت نگه داشته می‌شود.
- دیسپرسنت کنسانتره
دیسپرسنت غلیظ طرفداران بیشتری دارد، زیرا کار با آن بسیار آسان‌تر است. این پخش‌کننده از مخلوطی از ترکیبات اکسیژن دار مانند گلیکول و هیدروکربن‌های غیر آروماتیک تشکیل شده است. این dispersant را می‌توان پس از رقیق شدن استفاده کرد، اما جدیدترین پراکنده کننده‌های غلیظ (نسل سوم) را می‌توان به صورت رقیق نشده در کشتی و همچنین در هواپیما استفاده کرد. دوز پخش کننده‌های غلیظ مورد نیاز نسبت به دیسپرسنت‌های معمولی کاهش چشمگیری دارد و به 5-15٪ از مقدار نفت می‌رسد.
در صورت استفاده مناسب، دیسپرس کننده می‌تواند یک استراتژی موثر برای پاسخ به نشت نفت باشد. dispersant می‌توانند به سرعت مقادیر قابل توجهی از نفت را از سطح دریا با انتقال آن به آب از بین ببرد تا در آنجا توسط فرآیندهای طبیعی تجزیه شود. مزایای زیست محیطی و اقتصادی قابل توجهی را می‌توان با استفاده از پخش کننده به دست آورد، به ویژه زمانی که سایر تکنیک‌ها در دریا به دلیل شرایط آب و هوایی یا در دسترس بودن منابع محدود شده باشند. با این حال، مانند سایر روش‌های واکنش، پراکنده‌کننده‌ها نیز محدودیت‌های خود را دارند و باید ویژگی‌های روغن، شرایط آب و هوایی و دریا و حساسیت‌های محیطی را در نظر گرفت.
مقدار پراکنده کننده
مقدار پراکنده کننده مورد نیاز به عوامل زیر بستگی دارد:
- نوع روغن در سطح ریخته شده
- مقدار روغن
- شرایط آب‌وهوایی
- مدت زمانی که از حادثه نشت نفت گذشته
- فاصله از ساحل
- شرایط محیط دریایی و موجودات دریایی در منطقه نشت نفت
مکانیزم پراکنده شدن مواد دیسپرسنت یا پراکنده ساز
آلودگی‌هاي نفتی در ستون آب، به صورت طبیعی پراکنده می‌شوند و میزان پراکندگی مواد نفتی در ستون آب، به نوع نفت و انرژي امواج بستگی دارد. نفت‌هایی که گرانروي پایین‌تري دارند، تمایل به پراکندگی به صورت طبیعی دارند . به طور کلی نفت‌هاي خام نسبت به نفت‌هاي کوره در حوزه وسیع‌تري پراکنده خواهند شد.
پراکندگی طبیعی وقتی رخ می‌دهد که اختلاط انرژي ناشی از امواج و باد، براي غلبه بر کشش سطحی بین نفت و آب کافی بوده و باعث شکست لکه نفت به قطراتی با اندازه‌هاي گوناگون بشود. قطرات نفتی بزرگ‌تر سریعاً دوباره به سطح آمده و منعقد خواهند شد تا لکه نفتی را ترمیم نمایند. قطرات کوچک‌تر، به علت حرکت و تلاطم موج، در ستون آب به صورت معلق باقی مانده و توسط جریان‌هاي زیر سطحی رقیق‌تر می‌گردند.
دیسپرسنت‌ها براي افزایش میزان پراکندگی طبیعی به وسیله کاهش کشش سطحی میان نفت و آب طراحی شده‌اند و باعث ایجاد قطرات نفت بسیار کوچک توسط امواج می‌شوند. دیسپرسانت‌ها مخلوطی از دو ترکیب سورفکتانت‌ها و حلال‌ها می‌باشند. حلال‌ها وظیفه مهمی را بر عهده دارند و به عنوان یک رقیق‌کننده و یا کاهش‌دهنده گرانروي سورفکتانت به کار می‌روند.
هر مولکول سورفکتانت، یک بخش اولئوفیلیک (جذب شده به نفت) و یک بخش هیدروفیلیک (جذب شده به آب) دارد. حلال‌ها به هنگام پاشش بر روي نفت، سورفکتانت را بین نفت/ آب انتقال داده و موجب کاهش کشش سطحی بین نفت و آب شده و به همراه موج انرژي باعث دور شدن قطرات از لکه نفت می‌شود. قطراتی که کوچک هستند در ستون آب معلق مانده و یک ستون شاخص به رنگ قهوه اي تولید می‌نماید که در زیر سطح پخش می‌شود.
براي دستیابی به میزان پراکندگی موثر، اندازه قطره نفت باید در حدود ۱ الی ۷۰ میکرومتر باشد، که پایدارترین حالت کمتر از ۴۵ میکرومتر میباشد. تلاطم دریا سرعت را متعادل می‌سازد، به طوري که قطرات نفت در این محدوده به حالت تعلیق باقی مانده و مخلوط نفت و دیسپرسنت سریعاً در چند متر بالایی ستون آب رقیق می‌شوند. حضور مولکول‌هاي سورفکتانت در قطرات سطحی و احتمال کاهش قطرات نفت در هنگام تماس، امکان انعقاد مجدد لکه‌هاي سطحی را به حداقل می‌رساند.
طبقه بندی دیسپرسنت
طبقه بندی دیسپرسنت
تقسیم بندی بر اساس نسل پخش کننده‌ها
دیسپرسنت نسل اول
نسل اول محصولات، که در دهه ۱۹۳۰ استفاده می‌شدند، شبیه پاک‌کننده‌هاي صنعتی و ضد چربی‌ها با سمیت آبی بالا بودند، که امروزه دیگر در موارد نشت نفت مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
دیسپرسنت نسل دوم یا دیسپرسنت های با پایه هیدروکربن یا معمولی / نوع I
نسل دوم دیسپرسنت‌ها، که دیسپرسنت‌های نوع I نامیده می‌شوند. دارای حلال هیدروکربن با آروماتیک بسیار کم و یا بدون آروماتیک و به طور معمول ۱۵ تا ۲۰ درصد سورفاکتانت هستند. معمولا بدون رقیق‌سازي به کار برده می‌شوند، زیرا رقیق‌سازي با آب، آن‌ها را غیرموثر می‌سازد. نیاز به دز بالایی از دیسپرسنت به نفت (بین ۱:۱ تا ۱:۳) دارند. به کارگیري این نوع پراکنده‌سازها نیاز به اسپري به وسیله تجهیزات مناسب دارد. این پراکنده‌سازها نسبت به دیسپرسنت‌هاي نسل اول سمیت پایین‌تري دارند و علی رغم سمیت پایین، داراي اثر بخشی کم یا محدود میباشد.
دیسپرسنت نسل سوم یا دیسپرسنت های کنسانتره یا قابل رقیق سازی با آب / نوع II و III
دیسپرسنت‌های نسل سوم مخلوطی از دو یا سه سورفکتانت و حلال‌هاي ناشی از تقطیر نفت سبک هستند. رایج‌ترین سورفکتانت‌هاي استفاده شده غیریونی و آنیونی. غلظت سورفکتانت بین ۲۵ الی ۶۵ درصد بوده و تمایل دارد که بیشتر از سورفکتانت‌هاي موجود در محصولات نوع I باشد. دیسپرسنت‌های نسل سوم می‌توانند به دو نوع II و III که هر دو کنستانتره هستند، تقسیمبندی می‌شوند. نوع II داراي سورفاکتانت بیش‌تري بوده و اثربخشی بهتري نسبت به نوع I دارد، اما دارای گرانروی بالایی بوده و قابلیت اسپری شدن را ندارد که این مشکل را می‌توان با رقیق‌کردن حل نمود.
پراکنده سازهای نفتی بر اساس تقسیم بندی UK
در کنار دسته‌بندي بیان شده، مقامات بریتانیایی دیسپرسانت‌ها را بر اساس نسل و براساس روش کاربردي که براي آن محصول در بریتانیا تصویب شده است طبقه‌بندي کرده‌اند:
- دیسپرسنت “معمولی” یا ((بر پایه هیدروکربن)) و یا ((UK نوع اول)) که در پاکسازی لکه‌های کم در خطوط ساحلی کاربرد دارند.
- دیسپرسنت‌های “کنسانتره های قابل رقیق سازی با آب” یا ((UK نوع دوم)) که می‌توانند توسط قایق یا کشتی‌ها اسپری شوند.
- دیسپرسنت “کنسانتره” یا ((UK نوع 3/2)) که می‌توانند توسط هواپیما یا کشتی‌ها اسپری شوند.
| نسل | نوع UK | تجهیزات | میزان تاثیرگذاری | توضیحات | وضعیت |
| نسل اول | – | قایق /کشتی
در ساحل |
به میزان زیاد
%50-30 دیسپرسنت استفاده شده یا 1 بخش دیسپرسنت براي 2 تا 3 بخش نفت |
پاك کننده هاي صنعتی با
سمیت بسیار بالا در دیسپرسنت ها استفاده شده است |
استفاده نمی گردد |
| نسل دوم
یا برپایه هیدروکربن یا معمولی |
نوع 1
یا معمولی یا برپایه هیدروکربن |
قایق /کشتی
در ساحل |
به میزان زیاد
%50-30 دیسپرسنت استفاده شده یا 1 بخش دیسپرسنت برای 2 تا 3 بخش نفت |
سمیت پایین
اثر گذاري زیاد |
موجود |
| نسل سوم
یا کنسانتره |
نوع 2
کنسانتره هاي قابل رقیق سازي با آب |
قایق /کشتی | 1بخش دیسپرسنت براي
20 تا 30 بخش نفت |
سمیت پایین
اثر گذاري زیاد |
موجود |
| نوع 3
کنسانتره |
قایق /کشتی
هواپیما |
به میزان کم
%5-3 دیسپرسنت استفاده شده یا 1 بخش دیسپرسنت براي 20 تا 30 بخش نفت |
سمیت پایین
اثر گذاري زیاد |
موجود |
انتخاب پخش کننده مناسب و بهبود عملکرد آن
دیسپرسنت‌ها با فرمول‌بندي‌هاي مختلف تولید می‌شوند و کارآیی آن‌ها بسته به نوع نفت تغییر می‌نماید. تست ها ي آزمایشگاهی بسیاري براي درجه‌بندي میزان سودمندي یک دیسپرسنت نسبت به دیگري اجرا شده است. با این وجود، در هنگام استفاده از دیسپرسنت‌ها رعایت موارد احتیاطی توصیه می‌شود، زیرا امکان به وجود آوردن شرایط دریا در محیط آزمایشگاه مشکل میباشد.
به طور معمول، نسبت ۱:۲۰ دیسپرسنت کنسانتره نوع III به نفت استفاده می‌شود و تجهیزات پاشش براي دستیابی به این مورد از پیش تعیین می‌گردد. این مقدار ممکن است براي نفت تازه کاهش داده شود و برعکس براي نفت‌هاي غلیظ یا چرب افزایش داده شود، در مکان‌هایی که بیشتر از یک نوع کاربرد ممکن است، مورد نیاز باشد.
عوامل موثر بر عملکرد پراکنده سازها
سودمندي پخش کننده توسط پارامترهاي فیزیکی و شیمیایی معینی محدود می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها شرایط دریا و ویژگی‌هاي نفت میباشد. آگاهی از این محدودیت‌ها، براي شناسایی بهتر شرایط محیطی در هنگام استفاده از دیسپرسنت‌ها مهم است. صرف نظر از روش‌هاي کاربردي و در بهینه مورد استفاده، از دیگر عوامل موثر بر عملکرد دیسپرسانت‌ها عبارتند از:
- میزان تماس بین دیسپرسنت و نفت
- میزان اختلاط
- شرایط آب و هوایی
مقدار دوز دیسپرسنت
براي محاسبه صحیح میزان دیسپرسنت، نسبت دیسپرسانت به نفت باید تعیین شود. این نسبت می‌تواند از ۱:۱ براي دیسپرسنت نوع I تا ۱:۵۰ براي دیسپرسنت نوع III بسته به روش کاربرد، نوع دیسپرسنت، نوع نفت و شرایط حاکم تغییر نماید. میزان کاربرد می‌تواند در 2 مرحله به روش‌هاي زیر محاسبه شود:
- برآورد حجم نفت براي تصفیه بر اساس مشاهدات و فرضیات مرتبط با متوسط ضخامت و ناحیه لکه
- محاسبه کمیت دیسپرسنت موردنیاز براي دستیابی به مقدار لازم (نسبت دیسپرسنت: نفت)
همان‌گونه که اشاره شد، دوز دیسپرسنت‌هاي موردنیاز براي مقدار معینی نفت به منظور دستیابی به بهترین سطح پاشش، بسته به نوع نفت، میزان هوازدگی آن، ضخامت لایه نفتی، شرایط محیطی (مانند امواج) و خود پخش کننده متفاوت است.
در موارد خاصی مانند حادثه نفتکش “Sea Empress” چون نفت به آسانی تجزیه‌پذیر است، بنابراین مقدار دوز پایین (نسبت دیسپرسنت به نفت) می‌تواند کافی باشد، در حالی‌که در سایر حوادث مخرب‌تر (که تجزیه‌پذیر ي نفت زیاد نیست)، ممکن است نیاز باشد که دوز دیسپرسنت افزایش یابد.
از نظر تجربی، بهتر است در استفاده از دیسپرسنت‌ها به دوز ذکر شده توسط تولیدکننده مراجعه شود (که اغلب در مورد دیسپرسنت‌هاي کنسانتره ۵ درصد میباشد)، میزان دز می‌تواند در طول عملیات و بر اساس ارقام متوسط تغییر کند.
در حالت کلی، دیسپرسنت‌هاي معمولی یا دیسپرسنت‌هاي نوع ۲ (دیسپرسنت‌هاي با پایه هیدروکربن) معمولاً در دوزهاي تقریبی ۵۰ – ۳۰ درصد از مقدار برآوردشده نفت با گرانروي پایین (تا ۱۰۰۰ سانتی استوك) و با دز ۱۰۰ درصد براي نفت‌هاي داراي گرانروي ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ سانتی استوك استفاده می‌شوند.
دز دیسپرسنت‌هاي نوع ۳ یا دیسپرسنت‌هاي کنسانتره، براي نفت‌هاي داراي گرانروي ۵۰۰۰ سانتی استوك، ۵% و براي نفت‌هاي داراي گرانروي ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سانتی استوك ۱۰-۵ % است. همچنین در مورد نفت‌هاي داراي گرانروي بیش از ۱۰۰۰۰ سانتی استوك نیز استفاده از Dispersant چندان تاثیري ندارد. براي نفت‌هاي سبک تازه که به آسانی تجزیه‌پذیر هستند و گرانروي کم تر از ۵۰۰۰ سانتی استوك دارند، مقدار دز ۵ درصد می‌تواند کافی باشد.
با در نظر گرفتن نسبت کاربرد دربرابر ضخامت نفت، می‌توان مقدار کاربرد را براساس قواعد عموماً پذیرفته شده ارزیابی ضخامت نفت انجام داد (ضخامت لکه‌هاي تیره نفتی معمولاً در حدود ۰٫۱ میلی‌متر و ضخامت مناطقی که با لایه نازکی از نفت رنگی و درخشنده پوشیده شده‌اند در حدود ۰٫۰۰۱ تا ۰٫۰۱ میلی متر برآورد می‌شود)